Cây phục sinh – “chiến lược gia” vùng sa mạc khô cằn

Cây phục sinh với khả năng sống sót vượt trội trong môi trường sa mạc.

Nhân vật chính của chúng ta chính là loài Selaginella lepidophylla (danh pháp đồng nghĩa Lycopodium lepidophyllum), tên tiếng Anh là resurrection plant (cây phục sinh), là một loài thực vật sống ở sa mạc thuộc họ Selaginellaceae. Loài cây này có nguồn gốc từ vùng hoang mạc Chihuahuan nằm ​​giữa biên giới Hoa Kỳ và Mexico. Cây này nổi tiếng với khả năng "tái sinh" khi cơ thể mất nước gần như hoàn toàn. Được biết tên gọi cây phục sinh được dùng để ám chỉ những loài thực vật có mạch có khả năng sống sót cao sau rơi vào trạng thái mất nước cực độ, nếu được bù nước, chúng sẽ quay lại hoạt động trao đổi chất bình thường. Trong môi trường sống bản địa, khi gặp hạn, thân cây cuộn tròn thành một “quả bóng chặt khít”, và chỉ mở ra khi tiếp xúc với độ ẩm.

Về cơ chế hình thành "quả bóng", thân bên ngoài của cây uốn cong thành các vòng tròn sau khoảng thời gian không có nước tương đối ngắn. Trong khi thân bên trong uốn cong chậm thành hình xoắn ốc theo gradient biến dạng (strain gradient) dọc theo chiều dài của chúng khi phản ứng với sự mất nước. S. lepidophylla mọc cao tối đa là 5 cm.

Cây phục sinh có tên gọi khác là gì ?

Tên gọi phổ biến của loài cây này trong tiếng Anh bao gồm flower of stone, false rose of Jericho, rose of Jericho (hoa hồng Giê-ri-cô), resurrection plant, resurrection moss, dinosaur plant, siempre viva, stone flower và doradilla.

Không nên nhầm lẫn cây phục sinh Selaginella lepidophylla với chi đơn loài Anastatica (điển hình là loài Anastatica hierochuntica L.). Cả hai loài này đều có tên gọi là cây phục sinh, đều cuộn lại thành những "quả bóng" lăn đi theo gió và cũng đều có chung tên gọi “rose of Jericho”, liên hệ mật thiết đến thành phố Giê-ri-cô trong Kinh thánh (kinh Tân ước, nơi Đức Chúa Jêsus thành Na-xa-rét chữa lành hai người mù [tham khảo Ma-thi-ơ 20:29-34], và câu chuyện về một trưởng ngành thuế vụ địa phương tên là Xa-chê đến gặp Đức Chúa Jêsus để ăn năn về sự hành nghề không trung thực của mình [tham khảo Lu-ca 19:1-10 ]), khi liên tục tái sinh từ đống tro tàn.

Selaginella lepidophylla nếu như mô tả mới đúng là cây phục sinh thực sự khi có thể hồi sinh lại trạng thái xanh tốt và lấy lại chức năng trao đổi chất sau một khoảng thời gian gần như "chết khô". Còn Anastatica hierochuntica thì không phải, mà chỉ đơn thuần là một loài cỏ lăn cũng có khả năng mở rộng và thu lại nhiều lần, vì các mô chết của cây không hồi sinh và chuyển sang màu xanh lá cây.

Mô tả cây

Cây phục sinh Selaginella lepidophylla là một loài thực vật nhỏ mọc trên đất cát khô, bề ngoài khá giống cây dương xỉ với thân và lá xanh mỏng, sinh sản bằng bào tử. Cây mọc lan sát mặt đất tạo thành một tấm thảm thấp dưới ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Điểm nổi bật của S.lepidophylla là khả năng thích nghi với điều kiện khô hạn kéo dài trong môi trường sống tự nhiên, nơi loài áp dụng “chiến lược” về mặt sinh lý học (physiological) khi tự làm khô bản thân và lăn đi trên sa mạc trong trong điều kiện không có nước dưới hình dạng một “quả bóng”. Được biết, S. lepidophylla có thể tồn tại đến vài năm và hao hụt tới 95% độ ẩm mà cơ thể không bị hư hại.